Marktwerking in de zorg is doorgeslagen. Dat was het pleidooi van minister Hugo de Jonge in de afgelopen weken voorafgaand aan de verkiezingen. Mij viel op dat het een soort mantra was waar weinig nuance in zat. Ik heb mij erover verbaasd dat allerlei problemen in de zorg worden toegeschreven aan marktwerking, terwijl ze er vaak niets mee te maken hebben.
Wat betekent marktwerking?
Bij marktwerking gaat het om de wijze waarop schaarse goederen of diensten hun weg vinden van aanbieder naar vrager. Als er marktwerking is, dan zijn er meerdere aanbieders en kan de vrager (dit kan cliënt zijn, maar ook een gemeente of zorgverzekeraar) kiezen van welke aanbieder hij de prijs/kwaliteit-verhouding het aantrekkelijkst vindt. Dit is in de kern waar het om draait. Oftewel, kan ik kiezen uit verschillende organisaties met elk een eigen prijs en dienstverlening als ik hulp nodig heb, of moet ik een verplicht pakket afnemen, waarbij anderen hebben bepaald wat goed voor mij is?
Voordelen marktwerking in de zorg
Naar mijn mening kent marktwerking een aantal voordelen die ook in de zorg opgeld doen.
- Keuzevrijheid voor de vrager. Niet elk mens is hetzelfde. Juist voor zorg geldt dat het fijn is als er rekening gehouden kan worden met culturele achtergrond, met het feit of er een “klik” is en met persoonlijke voorkeuren. Gelukkig hoef ik niet naar dezelfde kapper als mijn buurman. Waarom zou ik wel dezelfde zorgaanbieder moeten hebben?
- Een betere prijs/kwaliteit verhouding. Doordat vragers kunnen kiezen uit alternatieven, moeten aanbieders hun best doen om optimaal te leveren, want anders raken ze klanten kwijt. Juist voor zorg is dat belangrijk, omdat het veelal uit gemeenschapsgeld wordt betaald. Je wil dus maximale zorg voor je betaalde euro.
- Een prikkel tot innovatie. Voor aanbieders loont het om te innoveren en slimmere of betere zorg te bedenken, want daardoor kunnen ze hun klandizie uitbreiden. Dit in tegenstelling tot een situatie waar een aanbieder de enige is die bijvoorbeeld in een bepaalde wijk de zorg tegen een vast tarief mag leveren met een budgetplafond. De aanbieder is dan zeker van zijn inkomsten en het heeft weinig zin voor hem om iets beters of slimmers te bedenken.
Nuance gewenst
Aan marktwerking kleeft wel een aantal randvoorwaarden. Idealiter moet er de mogelijkheid zijn voor nieuwe aanbieders om toe te treden tot de markt, er mag geen kartelvorming zijn en er is een bepaalde mate van transparantie nodig zodat de vrager de aanbieders kan goed kan vergelijken. In de (lokale) zorg, gaat dit niet altijd goed. Indien dat zo is, moet je kijken of je het euvel kan verhelpen, zodat de markt wel goed werkt. Echter meteen roepen dat marktwerking niet goed is, of afgeschaft moet worden is erg kort door de bocht, zeker als een goede analyse van het alternatief ontbreekt.
In deze discussie lijkt het mij belangrijk om precies te kijken naar waar het knelt en niet in zijn algemeenheid allerlei “hoog over” uitspraken te doen. Ik vraag tenslotte ook niet aan Hugo de Jonge hoe het zou kunnen dat West-Duitsland welvarender is dan Oost-Duitsland en Zuid-Korea welvarender dan Noord-Korea. Dat zou veel te ongenuanceerd zijn.
Meer lezen?
– Inkoop lokale zorg
– Budgetplafond voor lokale zorg wel of niet?
– Aanbesteden sociaal domein op kwaliteit of schoonschrijven?